"Een gigantische aanval op ons hele leven"
Eva Brettner van de voorbereidingscommissie van de Keulense conferentie "Leven is geen algoritme" spreekt over de appificatie van sociale relaties, over linkse technologie-kritiek en hacking als politiek verzet.
Keulense conferentie
De conferentie "Leven is geen algoritme – solidaire perspectieven tegen de technologische overheersing" vindt plaats van 30 september tot 2 oktober 2016 in de oude brandweerkazerne in Keulen - ze is inmiddels volgeboekt. De organisatoren willen "een fysieke ruimte bieden voor informatie-uitwisseling, discussie, het leggen van contacten en het (door)ontwikkelen van ideeën". "We willen niet alleen de met alarmerende snelheid groeiende controle over alle levensprocessen inclusief hun economische bruikbaarheid en de vrijwel niet ter discussie staande reguleringsmethoden analyseren. We willen onze mogelijkheden van verzet tegen de technologische overheersing over onze autonomie centraal stellen", aldus de conferentie-uitnodiging.
Er wordt momenteel vaak gesproken over de technologische vooruitgang, veel ontwikkelt zich snel. Als we een blik in de toekomst mogen wagen: Hoe zal de wereld zich verder ontwikkelen in de komende 50 jaar? Eerder in de richting van een bevrijde samenleving - of eerder naar een wereld die George Orwell niet had kunnen bedenken?
Eva Brettner: Op dit moment wijzen alle tekenen in de richting van een bijkans ongebreidelde appificatie van steeds meer sectoren van de samenleving. Dat betekent enerzijds het effectueren van de economisering van bijna alle sociale relaties. Maar daar blijft het niet bij, het Orwelliaanse beeld is hier trouwens echt niet toereikend. Het gaat immers niet alleen om transparantie in het kader van toezicht, het gaat anderzijds veel meer om subtiele manipulatie, om het aansturen op permanente zelfoptimalisatie zonder een direct waarneembaar repressief moment.
Een geëmancipeerde samenleving is niet in zicht, omdat de technologie deze niet beoogt. Als we niet komen tot een significante verandering van richting, dus afkeren van de losgeslagen technologisering van al het sociale, zullen wij een volledige reorganisatie meemaken van onze communicatie – toch de essentie van een (politiek) bewustwordingsproces. De projecten van Facebook en Google om met waanzinnige inspanningen de hele nog niet aan internet verbonden wereld "gedwongen vrijwillig” te ontsluiten, worden daar waar er al verzet bestaat heel goed als dat begrepen wat ze zijn: neokoloniale verovering.
Een kleine kanttekening hierbij: niet alleen de linkse pers heeft de poging van Facebook om in India het kunstmatig beperkte gratis-internet "Free Basics" in te voeren, daadwerkelijk als landroof aangeduid. Facebook heeft daar in februari 2016 voor het eerst een bloedneus opgelopen. De Indiase overheid heeft "Free Basics" afgelast onder verwijzing naar de protesten en het behoud van netneutraliteit.
De greep naar de communicatie van de hele mensheid wordt zelfs door militairen aangeduid als de meest verregaande concentratie van macht in de geschiedenis. Nooit eerder vond er een interventie van vergelijkbare omvang plaats. Het feit dat de ruimtes voor emancipatoire strijd in het kader van de technologische aanval steeds krapper worden is slechts een marginaal verschijnsel waarmee we als links echter mee moeten zullen dealen.
Welke rol zal de techniek daarbij spelen?
Eva Brettner: Een drijvende. Hoewel ik meer precies zou moeten zeggen dat het geen afzonderlijke technieken zijn die deze cruciale rol spelen. Geen pan met anti-aanbaklaag, geen nieuw motorconcept, geen quantum-computer. Het is eerder de technologie - een enorme technologische kracht die erop is gericht ons denken, de wetenschap, het sociale en zelfs het bekende politieke onderhandelingsproces fundamenteel te veranderen – en wel in één richting, die voor bijna iedereen minder autonomie en meer heteronomie betekent. Een door en door technocratisch wereldbeeld van een kleine IT-elite maakt zich klaar om de crisis van het kapitalisme voor een paar "Users" beter te managen. Het Internet of Things, de Industrie 4.0, Smart Cities zijn daarbij actuele technische manifestaties van een op technologie gebaseerde overheersingsstrategie.
Het gaat dus niet over techniek, maar over technologie.
Eva Brettner: Ter onderscheiding - zonder academisch over te willen komen: techniek voegt iets toe aan menselijke capaciteiten. Echter, technologie berooft mensen van hun mogelijkheden, van hun zelfbeschikking. Technologische innovaties vormen de basis voor een grootschalige aanval op bestaande vormen van leven en werken. Ze staan meestal aan het begin van een grote cyclus van reorganisatie en vernieuwing van het kapitalistische commando. De lopende band bijvoorbeeld, heeft niet alleen het directe arbeidsproces onderverdeeld in kleine eenheden, kwantificeerbaar en (buiten de autonomie van de arbeiderSters) reorganiseerbaar gemaakt. Het heeft als innovatie, als ideologie het leven in de woonplaatsen als toevoerplekken voor de fabriek mede gevormd. De informatietechnologische aanvalsgolf maakt ook gebruik van het moment van de heteronomie voor een enorme toename van kapitalistische macht.
Een voorbeeld, om het onderscheid tussen techniek en technologie aanschouwelijker te maken: De fitness-armband is een techniek die met veel Lifestyle-Appeal de gebruikerSter tot zelfmeting moet verleiden. De onderliggende technologie is die van een aan apparaten gekoppelde zelfoptimalisatie – dit is het ideologische kader, waarin veel van de kleine zuurstofmeters, slaapmetingsapps, enz. als technieken ingebed zijn. Tot de technologische innovatie, dus tot de aanval, hoort in dit verband het voornemen van de zorgverzekeraars om over te schakelen van het solidariteitsprincipe naar de persoonlijke verantwoordelijkheid van het individu voor haar of zijn ziekte. Werk aan jezelf en je krijgt het goedkopere verzekeringstarief - weer niet gejogt? Tarief omhoog! Hier maakt een op zichzelf staande techniek, de fitness-armband als meetinstrument, de eigen inspanningen kwantificeerbaar. De Duitse marktleider op dit gebied van technologische toegang Generali zoekt momenteel samenwerkingspartners in de detailhandel en onder de grote fitness-studio-ketens: het is de bedoeling dat ze - met toestemming van de klant - de voedings- en fitness gewoontes doorgeven aan de zorgverzekering.
In boeken die de laatste tijd verschijnen, worden - toegespitst geformuleerd - opvattingen als "Kunstmatige intelligentie wordt ons aller dood" gehuldigd. Wie heeft echt baat bij dit apocalyptische perspectief?
Eva Brettner: In zekere zin de technocraten. Ten eerste wordt een broodnodige technologiekritiek ongeloofwaardig op het moment dat met dit Hollywood-waardige scenario de essentie van de bezorgdheid in het belachelijke wordt getrokken. In de tweede plaats gaat het ook helemaal niet om de vraag of een kunstmatige intelligentie, die met het bereiken van de zogenaamde singulariteit (1) onze intelligentie overtreft, ons "genadig" gestemd zal zijn. Ons gaat het er al in een veel eerder stadium om hoe macht zich hier gaandeweg concentreert en hoe de groeiende ongelijkheid zich manifesteert in non-participatie, ontrechting en oorlogsmatige vernietiging. Niet de kunstmatige intelligentie zal ons doden, de mensen die deze technologieën pushen zijn verantwoordelijk voor vele, vele doden. In dit licht is het zeker een rookgordijn om een beeld te schetsen waarin de "mensheid" als geheel en volledig als soort door de kunstmatige intelligentie zal worden bedreigd. Alsof we met z’n allen zijn verenigd als slachtoffer ten overstaan van een plotseling opkomende (natuur)ramp van een quasi-onvermijdelijke technologische ontwikkeling - grote onzin dus.
Belangrijker is denk ik, dat deze singulariteit een positief geladen fixatiepunt is voor veel technocraten. Deze technocraten zijn niet tevreden met het ontwikkelen van uitvindingen of technieken waarvan ze het wel of niet toepassen aan de maatschappelijk-politieke acteurs overlaten. Zij zorgen met de ontwikkeling van een volledig technologische hervorming voor een fundamentele verandering van de samenleving. Technologie maakt in nog veel grotere mate beleid dan wij tot nu toe kennen. Het klassieke politieke proces lost zich op in louter kleine sociale meet- en sturings-processen - weinig kwetsbaar want alleen statistisch te beschrijven, zolang de dynamiek van de onderliggende algoritmes ondoorzichtig blijft. De cybernetica van de sociale fysica (2) onttrekt zich daarbij aan klassieke politieke onderhandelingsprocessen - verloopt quasi onder de "politieke radar." De algehele screening van ons handelen en denken is hier eerder de basis dan de volledige omvang van de aanval: Wie krijgt welke informatie, in welk korset wringt zich communicatie - heteronomie zal de bepalende eigenschap van dit technologische transformatieproces zijn. Aangejaagd wordt deze machinerie momenteel door haar hoofdmotor – de Big Data business.
In het verleden waren links en de arbeidersbeweging veel meer optimistisch over techniek: de transformatie van de wereld, de mogelijkheden voor bevrijding, vrij van de afhankelijkheid van de natuur voor iedereen en voor niets ... Waarom is dat helemaal verloren gegaan ...?
Eva Brettner: Eerlijk gezegd - het naïeve optimisme van een beton-communistisch, patriarchaal links bijvoorbeeld inzake nucleaire technologie heeft mij nog nooit overtuigd. Ik denk dat we dringend een fundamentele technologie-kritiek nodig hebben, zonder welke er naar mijn mening geen juiste kritiek op het kapitalisme meer kan worden geformuleerd. De reductie tot de vermaatschappelijking van technologie-relevante industrieën is hier niet genoeg. Ik citeer hierbij even Walter Benjamin: "Marx zegt dat revoluties de locomotieven van de wereldgeschiedenis zijn. Maar misschien is het heel anders. Misschien zijn de revoluties een greep van de in deze trein reizende mensheid naar de noodrem".
Maar is het niet ook zo dat - over een langere periode bekeken - mensen wereldwijd er vandaag de dag zelfs “beter aan toe” zijn dan, zeg maar, 100 jaar geleden - en dat dit ook en vooral te maken heeft met techniek ofwel technologie?
Eva Brettner: Er "beter aan toe" is het gemiddelde zeker. Maar wat zegt dat? Elke socioloog zou onmiddellijk kijken naar de variantie - dat wil zeggen hoeveel de afwijking van het gemiddelde verschilt, omdat dat het beste de machtsverhoudingen en spanningen in een samenleving weerspiegelt. En dan kunnen we concluderen dat de ongelijkheid en de afhankelijkheidsverhoudingen weer toenemen – eveneens door technologie veroorzaakt. Nog nooit bestond er wereldwijd zoveel slavenarbeid als nu. We kijken op de conferentie als voorbeeld naar 's werelds grootste elektronica-leverancier Foxconn. De sociologe Jenny Chan uit Hong Kong analyseert als co-auteur van het boek “i-Slaves” (3) de arbeidsomstandigheden en het verzet bij Foxconn in China. Yves Ndagano rapporteert over zijn ervaringen als kindsoldaat en in de coltan mijnen in Congo.
Verschillende studies tonen aan dat er in tijden van de Platform as a Service (PaaS) dienstverleningsmaatschappij een bedrieglijke "retro-trend" richting een groeiende werkgelegenheidssector in de sfeer van "huishoudelijke diensten" bestaat, die sterk terug doet denken aan feodale tijden: zeer lage lonen, buitensporig lange arbeidstijden zonder rustdagen, mentaal en seksueel misbruik en de inperking van vrijheidsrechten. Het rechteloze dagloners-bestaan van een digitaal proletariaat in de vorm van Click- en Crowdworkers laat ook niet zien dat de arbeidsvormen die door de nieuwe technologieën zijn ontstaan, kunnen worden beschouwd als verworvenheden – ook wanneer een plaatsonafhankelijke linkse digitale bohème en zogenaamd zelfbepaald werkende creatievelingen dit graag willen geloven
Karl Marx ging er van uit dat het nieuwe, het komende zich zou ontwikkelen onder de oude machtsverhoudingen en economische omstandigheden - en dan “de kettingen breken”. De modus van het linkse technologie-debat is voornamelijk gericht op de risico's, de mogelijkheden worden zelden besproken. Vanwaar deze leemte?
Eva Brettner: Misschien omdat het theoretische aanbod voor een emancipatoire interpretatie van deze post-kapitalistische fantasieën van bijvoorbeeld een Jeremy Rifkin niet overtuigend zijn. Kun jij de theorie van het overwinnen van het kapitalisme via de algemeen-welzijnseconomieën op basis van deeleconomie en Open-Source in overeenstemming brengen met de huidige ontwikkeling? Ik dus niet, voor geen meter!
Waarom niet?
Eva Brettner: “Hiërarchische ordeningsprincipes zouden door niet-hiërarchische platforms met directe ‘peer-to-peer’-uitwisseling kunnen worden vervangen”. Dat klinkt geweldig, maar negeert het feit dat het tot platforms vormen van maatschappelijke processen niet in een machtsvacuüm plaatsvindt, maar onderworpen is aan kapitalistische uitbuitingsinspanningen.
Deeleconomie enzovoort worden binnen links echter zeker ook als kans gezien.
Eva Brettner: De gedacht van het vrij delen van verschillende sharing-netwerken perverteert zich altijd dan wanneer het netwerk met succes groeit en het netwerk-effect toeslaat: Het nut van een netwerk groeit kwadratisch met het aantal (totaal geregistreerde) gebruikerSters, overeenkomstig de directe “peer-to-peer” verbindingsmogelijkheden. Daarom is een concentratie-proces van vele kleine, specifieke forums en netwerken richting enkele grote het "natuurlijke" gevolg. Met als resultaat dat de doelbewust ter discussie gestelde oude administratieve orde wordt vervangen door een nieuwe. Nieuwe spelers zoals Google, Facebook, Amazon, Apple, Airbnb en Uber bepalen via hun platform-“aanbod” de regels en onttrekken zich daarbij zelfs aan het klassieke politieke proces. Het platform als oorspronkelijk decentraal organisatieprincipe ontpopt zich als een ideaal instrument voor het centraliseren van registratie en beïnvloeding. Een mengelmoes van New Age- utopieën en een eigenaardig aandoende interpretatie van oer-Amerikaanse zelfbeschikking van het individu produceert momenteel een ultra-kapitalistische cultuur. Ook een nog zo welwillende herinterpretatie van de ‘Californische ideologie’ blijft technocratisch en heeft niets met links en met vrijheid te maken - het zal ons het postkapitalisme niet bezorgen.
De conferentie in Keulen thematiseert vooral de gevaren. Wordt daarmee niet een zogezegd omgekeerd techniek-deterministisch wereldbeeld gereproduceerd, dat eerder uitnodigt tot apocalyptische voorspellingen dan tot sociale debatten aangaande het gebruik van techniek?
Eva Brettner: Het determinisme wordt denk ik niet door onze extra-bekrachtiging, zoals ik dat hoor in je vraag, bepaald. De almachtsfantasieën van de alfamannetjes uit Silicon Valley krijgen naar mijn mening nogal onaangevochten de ruimte, en worden helaas ook maar nauwelijks echt serieus genomen. Bij het toelichten van zijn technisch ingewikkeld concept van het overwinnen van menselijk-fysieke beperkingen bij bijvoorbeeld het ouder worden – ten bate van in ieder geval een paar elites - heeft Peter Thiel (dat is de oprichter van PayPal en nu gezaghebbend mede-besluitvormer over de vraag welk start-up hoeveel geld toegeschoven moet krijgen) de volgende uitspraak gedaan: "Veel mensen geloven dat dit allemaal niet mogelijk is. Goed zo, laat ze dat maar denken. Want zo nemen ze ons niet serieus. En daarom zullen ze ons niet tegenhouden. "
Peter Thiel ondersteunt in de Amerikaanse verkiezingscampagne trouwens Donald Trump.
Eva Brettner: Als je weet hebt van het technocratische en patriarchale wereldbeeld van een Peter Thiel, moet je deze uitspraak vooral begrijpen als dringende oproep voor meer emancipatorische strijd. Het treurige is toch dat we het jammer genoeg niet alleen met bizarre praatjesmakers van doen hebben, maar met schrikbarend zelfbewuste testosteroni, die daadwerkelijk het geld en de macht genereren om veel van hun zogenaamde "disruptieve innovaties" ook werkelijk te realiseren. En disruptief – dus onomkeerbaar ingrijpend in de veranderingen van het maatschappelijk bestaan van ons allemaal – is toch het platformkapitalisme à la Airbnb, Uber, Amazon, Facebook en consorten op zich al. Dat is toch geen gechargeerde aantijging van onze kant. Dus ik vind dat "visionairen" als de heer Thiel het zeker hebben verdiend bij het eerstvolgende optreden getaart te worden.
Bovendien - alleen omdat wij wat slaperig zijn bij het begrijpen van de technologische aanval tegen ons, betekent dat nog niet dat dergelijke conflicten er niet zijn. Neem de ‘Google-bussen’ in San Francisco, al drie jaar geleden trouwens: elke ochtend nemen tienduizenden medewerkerSters van Google en andere tech-bedrijven Google's eigen pendeldienst bussen van San Francisco en Oakland naar Silicon Valley. Rond de bushaltes van deze pendelbussen gaan huren en onroerend-goed prijzen door het plafond. Een gemiddelde huurprijs van $ 3300 voor een enkel appartement kunnen alleen de hoogbetaalde techneuten zich hier veroorloven. Linkse groepen die vechten voor betaalbare “Woningen voor iedereen!” hebben dit als aanleiding genomen om een aanval op de bussen uit te voeren en ze te blokkeren. Deze anti-verdrijvingsstrijd is inmiddels stevig verankerd in San Francisco, de stad die zo graag een prototype voor een Smart City wil zijn. Google werd ook daadwerkelijk gevoelig geraakt - in een discipline waarmee ze onbekend is - maatschappelijke verantwoordelijkheid te nemen in de "analoge wereld". Vermoedelijk is de imagoschade snel algoritmisch verdisconteerd. In ieder geval voelde Google zich gedwongen om wat geld te spenderen aan openbare steunprojecten.
Het Smart City project is overigens ook in de Europese tegenhanger Barcelona zonder sociale confrontaties rond verdrijving ondenkbaar. Het is toch ook duidelijk dat de uitsluiting van de overbodigen, de minder smarte bevolking, inherent onderdeel is van het concept van de zogenaamd intelligent stad. Het wordt de hoogste tijd dat we Smart Cities als oorlogsverklaring gaan zien en niet alleen als onbeduidende glossy projecties van een volledig genetwerkte stad waarin het bewakings-aspect vervelend zal zijn, maar er anderszins kwalitatief weinig zal veranderen.
"We willen onze mogelijkheden van verzet tegen de technologische greep op onze autonomie centraal stellen". Zo is het geformuleerd in de reader van de conferentie. Waar loopt dat op uit - een autonomie zonder internet, zonder de het dagelijks leven vergemakkelijkende gadgets?
Eva Brettner: De prijs voor het extra comfort en de "vrijheid" van het Poweruser-bestaan in de continue beschikbaarheid van alle informatie en diensten is met het verlies van zelfbeschikking duidelijk te hoog. Wij roepen daarom op tot een kritisch debat over de sociaal-politieke impact van het BigData-gedreven cybernetische kapitalisme. Wat de toespitsing in je vraag betreft: We streven niet naar digitale onthouding – dat zou onzin zijn, maar we pleiten voor een doordachte afweging tussen de vermeende verrijking versus ontmondiging en afname van verworvenheden door deze technologie. Ons gaat het niet om het oproepen van een onvervalste, zogenaamd echte socialiteit met retro-factor zonder sociale netwerken en smartphone. Het is me zelfs om het even met wat voor rare apparaten we in een bevrijde samenleving de tijd verdrijven.
Wat me echter helemaal niet om het even is, is de door middel van deze door technologie gegenereerde ongelijkheid die snel toeneemt en steeds meer mensen afschrijft en unsmart door smartificatie uitgestotenen produceert. De voorwaarden voor emancipatie worden zonder een afweer van de technologische aanval beduidend slechter.
Marx heeft in de “Grundrisse” de machinerie als “de meest adequate vorm van het kapitaal überhaupt” beschreven en tegelijkertijd in de dynamiek van het gebruik ervan iets gezien dat het kapitalisme ondermijnt – met als motto: “Des te innovatiever het kapitalisme wordt, des te minder wordt het kapitalistisch”. Dit is momenteel terug te vinden in discussies zoals rond de accelerationisten - een zinvol debat?
Eva Brettner: Hier moet ik de accelerationisten beslist tegenspreken. Zij menen in de huidige vormen van het kapitalisme krachten te zien, die nuttig kunnen zijn bij het overwinnen ervan. We moeten af van de volledig apolitieke blindheid, dat deze grappige gadgets en onze integratie in het net slechts fases zouden zijn van een ‘neutrale’ technologische vooruitgang. Wij vinden het noodzakelijk om ons tegen de technologische aanval te verdedigen, om verzet te organiseren en om mondiale spelers in de business van ontmondiging direct aan te vallen. We moeten mogelijkheden ontwikkelen om een collectief ‘Nee’ duidelijk merkbaar te laten worden.
Google kent overigens een dergelijke Nee, ook al vermoed Eric Schmidt als de voormalig CEO geen politieke redenen als hij zegt: “Het is bedrijfsbeleid van Google om precies tot de grens te gaan waarop mensen het eng beginnen te vinden, maar niet daaroverheen”. Met de introductie van de Google bril in de VS was er zo'n moment - de permanente-observatie bril met internetaansluiting kwam in diskrediet door een kleine, maar populaire en soms handtastelijke campagne tegen ‘glassholes’. De bril kwam niet verder dan het leveren aan ontwikkelaars en werd voorlopig stopgezet. Ook Airbnb krijgt in San Francisco enorme tegenwind - om dezelfde redenen als aanbieders van vakantiewoningen in Berlijn, die hun huizen niet meer vast verhuren om meer te kunnen verdienen aan de korte termijn verhuur. Dit drijft de huren van de schaars resterende woningen op.
Is er een mogelijkheid tot autonomie die een “onafhankelijk” gebruik van techniek bevecht ?
Eva Brettner: Dat is in ieder geval het doel van een groot deel van de hacker-beweging. De Free Software beweging, die duidelijk verder gaat dan de te beperkte benadering van "open source" standaarden, ziet zichzelf in deze traditie. De internationale strijd tegen voorkeursbehandeling op het net (netneutraliteit) en de inspanningen voor voldoende krachtige cryptografie horen hier ook bij. Waarschijnlijk zouden zonder het door activisten/s ontwikkelde en sterk beveiligde besturingssysteem TAILS (The amnesic incognito live system) veel politieke activisten in handen vallen van opsporingsautoriteiten. Dit houdt ons een tijdje boven water - immers, zelfs een van de meest gezochten, namelijk Edward Snowden in de periode van zijn onderduiken, communiceerde met dit besturingssysteem zonder zijn verblijfsplaats te onthullen.
Dit zijn noodzakelijke, constructieve verdedigingsmaatregelen tegen de observerende- en manipulerende inbreuken door de overheid en tech-industrieën. Een beweging die streeft naar vrije digitale hardware en software is absoluut noodzakelijk. Maar ze is duidelijk niet toereikend gezien het grootschalige karakter van de technologische aanval.
Misschien omdat velen helemaal niet weten of zich kunnen voorstellen hoe zo’n beweging er uit ziet?
Eva Brettner: Hierbij misschien nog een keer ons voorbeeld van voorheen - de betuttelende zorgverzekering die onze dagelijkse inspanningen om gezond te leven wil onderzoeken en sturen: losstaande technieken kunnen we gemakkelijk “bevrijden”, ze van hun oorspronkelijk toebedachte doel loskoppelen, ze "hacken". Iedereen zou direct sociale "hacks" van de bovengenoemde fitness armbanden kunnen verzinnen, die we zonder enige kennis van programmeren kunnen uitvoeren. We zouden daarmee met succes onze zorgverzekering een ander fitness-gedrag kunnen voorspiegelen en het bezit komen van het goedkopere tarief. De maatschappelijke normering middels de technologie, die is gericht op "vrijwillige" zelf-optimalisatie, zouden we daarmee echter niet aanvallen! Dit is een essentieel verschil - technologieën hacken is een moeilijke onderneming en vraagt om een bewustzijn omtrent de technologische aanval, niet alleen bij hackers maar in de samenleving als geheel. Daarom hebben we ook een discursieve afwijzing van de technologische overheersing nodig die ver boven de methoden van zelfverdediging uitstijgt!
Nog een citaat: "Het vraagstuk van de nieuwe technologieën is het vraagstuk van de mogelijkheid van een sociale revolutie die de waanzin zal stoppen" Dat betekent toch ook: Opstand tegen de toekomst, toch?
Eva Brettner: Ja precies - opstand tegen degenen die ons een volledig door hen bepaalde toekomst willen opleggen – en dan niet als bijkomende schade, maar als hun politiek project. Ik zal het nog eens proberen: met de waanzin bedoelen we onder andere de appificatie van alle sociale relaties en ons bewusteloze mee sukkelen als op gemakzucht gefixeerde “gebruikers”. Hoewel we precies weten en ondertussen dagelijks via het nieuws in de ogen gewreven krijgen, dat ‘bewaking’ in de verste verte niet beschrijft wat er werkelijk aan de hand is: de manipulatieve reorganisatie van onze sociale relaties, onze gedachten en ons handelen.
De sociale conflicten vinden feitelijk nu plaats: over de regels voor loonarbeid onder de voorwaarden van Industrie 4.0 etc; over de regels voor het gebruik van KI, zelfrijdende auto's etc. Is dat een strijdterrein voor radicaal linksen, bijvoorbeeld in samenwerking met vakbonden, vrij geassocieerde Crowdworkers etc.? Of niet?
Eva Brettner: Absoluut! Als we denken aan een politieke aanval op de kerstverkoop van Amazon, dan immers niet in de eerste plaats vanwege hun strategie van dodelijke omhelzing waarmee ze alle concurrenten uit de markt drukken of inslikken, maar vooral vanwege de visie van Jeff Bezos van het ongelimiteerd kunnen uitbuiten van zijn medewerkerSters onder het commando van algoritmische optimalisatie van de arbeidsprocessen. Er zijn hier veel punten van overlap met de inspanningen van Ver.di, die sinds vier jaar proberen Amazon ten minste de beter betaalde retailtarieven op te leggen .
Het op verschillende hoogtes voorspelde verlies van tussen de 30 en 50 procent van alle banen (in alle sectoren!) in de komende twee decennia is in ieder geval als oorlogsverklaring te beschouwen. Het verlies van arbeidsrechten in de resterende en het duidelijk minder snel groeiende aantal nieuwe banen op basis van digitale dagloners, betekent een cruciale confrontatie over sociale standaarden in de komende tien jaar. Hier zouden hackers, technologie-kritische autonomen en activisten/s die zich liever zonder label bewegen, zich in ieder geval mee moeten bezighouden! We hopen hiermee op de conferentie een praktische stap verder te komen.
Opent de moderne techniek ook mogelijkheden voor nieuwe vormen van verzet en protest?
Eva Brettner: Zeker – we moeten die ook actief en offensief gebruiken, maar zonder uit het oog te verliezen dat het huidige "netto-resultaat" van de verrijking van ons opties tot verzet tegenover de inperking van onze ongecontroleerde handelingsspeelruimtes voor het absoluut overgrote deel van de niet-computer-experts duidelijk negatief uitvalt! Dit gezegd hebbende zal ik iets vertellen over klokkenluiders – zeker geen nieuwe, maar een recentelijk aanzienlijk meer voorkomende vorm van verzet. Het stelt mensen in staat om tot politiek subject te worden, zonder openlijk dissidentie toe te moeten geven. Ik kan jarenlang in het apparaat informatie laten lekken, dus weg laten lopen, zonder me te uiten. We zouden deze vorm nog populairder moeten maken. Iedereen kent Wikileaks, maar de meesten weten niet hoe men daarmee een echt anonieme contact opbouwt. De uitgeverij Heise heeft een maand geleden een ander platform geopend, die het voor mensen met toegang tot geheime informatie gemakkelijker moet maken om anoniem in verzet te komen.
Hoe bedreigend de regering van de VS het klokkenluiden classificeert, kunnen we zien aan de gevangenisstraf van Chelsea Manning, die voor 35 jaar zal worden opgesloten, mocht ze überhaupt zo lang de detentie-folter doorstaan. We zouden hier het voorstel van enkele computeractivisten/s moeten overnemen en op 17 december van dit jaar - de verjaardag van Chelsea - een klokkenluiders-actiedag in veel steden organiseren. Hier kunnen we op evenementen samen met hen en met de anti-bajes beweging en anti-militaristen/s de mogelijkheden en beperkingen van het lekken van informatie bespreken, praktische aanwijzingen geven over hoe men anoniem met het hiervoor genoemde TAILS contact legt met een dergelijk platform en hoe we Chelsea blijvend kunnen ondersteunen.
Een stap verder gaan hackers bij het in bezit krijgen van geheime informatie of de sabotage van politieke tegenstanders. Eén, of enkele hackerSters die zichzelf Phineas Fisher noemen, hebben een van de grote cyberspionage-bedrijven, de Italiaanse firma Hacking Team, gehackt en alle zakelijke e-mails en de broncode van de spionage-software onthult. Een gigantische schade, de spionage-software wil immers onopgemerkt (!) door antivirusprogramma’s en andere beveiligingssystemen massaal computers binnendringen. Dezelfde groep had eerder ook de Brits-Duitse fabrikant van het ‘trojaans paard’ FinFisher gehackt en gaf onlangs ook aan de diefstal van 300.000 e-mails van de Turkse regeringspartij AKP te hebben gepleegd. Gedetailleerde uitleg over hoe de hackers-groep dit voor elkaar heeft gekregen, dient als “handleiding voor iedereen die niet het geduld heeft om te wachten op de volgende klokkenluider”. In een anoniem interview zegt Phineas: “Hacken geeft de underdog een kans om te vechten en te winnen”.
Tijdens de millenniumwisseling vond er een in de Bondsrepubliek gestarte online demonstratie tegen de deportatie-handel van Lufthansa plaats. Zouden er nu soortgelijke acties denkbaar zijn?
Eva Brettner: Om Amazon niet alleen te blokkeren bij de levering, maar de bereikbaarheid van zijn essentiële diensten (webservices en online verkoopplatform) te beïnvloeden, zou een geslaagd vervolg van de toenmalige online demonstratie zijn. Echter toegegeven, is dit ook een duidelijk grotere tegenstander als het gaat om webresources.
Wat zou een mogelijk scenario zijn?
Eva Brettner: Stel je voor, in heel Europa worden stakingen gehouden in de grote distributiecentra van Amazon. De toegangswegen zijn geblokkeerd, vrachtwagens komen het terrein niet op of af. Op spandoeken staat: “Wij zijn geen robots!” Solidaire klanten ondersteunen de staking door veelvuldig bestellingen te doen en terug te sturen en aan de pakketten solidariteitsberichten toe te voegen voor de medewerkerSters. Demonstraties bij de ingang van het hoofdkantoor, bij de call centers van Amazon en de nieuwe verzendmagazijnen in de binnensteden van Berlijn, München en Dortmund, raken de onderneming gevoelig: Merkbaar slechte publiciteit en ernstige verstoring van de dienst die prat gaat op storingsvrije "last minute" service. De Duitsland-chef Ralf Kleber wordt tijdens een publiek optreden getaart, de website van Amazon gehackt. Voor het eerst in de geschiedenis van Amazon kan het bedrijf geen informatie over zijn klanten verzamelen. Zelfs het Crowdworking-platform voor onderbetaalde Clickworkers en digitale arbeidsnomaden wordt gehackt. Boekhandels hangen posters tegen de tirannie van Amazon in hun etalages en in de sectoren detailhandel en postorderbedrijven zijn werknemerSters solidair voor het verbeteren van hun arbeidsomstandigheden.
Wat ik met dit - toegegeven op dit moment niet makkelijk te organiseren - scenario wil uitdrukken is, dat een onderscheid tussen de digitale en analoge wereld achterhaald is en dat verzet daarom eveneens beide vormen samen moet denken en versterken.
Moet links meer over techniek weten? In de huidige discussies zijn maatschappelijk gezien anderen aan het woord. Hangt dit ook samen met een gebrek aan kennis?
Eva Brettner: Meer kennis kan nooit kwaad - maar de reden waarom links tot nog toe zo weinig heeft gereageerd op de technologische aanval, ligt eerder aan ons geringe politiek-economische begrip van technologische innovatie dan aan te weinig IT-kennis. Ik geloof dat onze eigen verstriktheid het voor velen erg moeilijk maakt, om een compromisloze positie tegenover het aanvallende destructieve karakter van deze technologie in te nemen. Dat het om de vernietiging van oude traditionele en slecht onder controle te brengen sociale structuren en gewoonten gaat – ten gunste van gemakkelijker exploiteerbare en manipuleerbare, geïsoleerde individuen in digitale sociale netwerken. Een conservatieve, klaarwakkere Frank Schirrmacher van de Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ) heeft deze enorme dimensie van de aanval op ons hele leven duidelijk al veel eerder herkend dan de meerderheid van zogenaamd links. Jezelf te verdedigen veronderstelt dat je begrijpt waar de technologische aanval op is gericht, wat er door deze technologie met ons gebeurt, de voorstelling van een waardevol leven te hebben en het plezier om met anderen een sociaal leven te leven.
Het interview werd via e-mail uitgevoerd door Niels Seibert en Tom Strohschneider.
Bron: https://www.neues-deutschland.de/artikel/1027037.ein-umfassender-angriff-auf-unser-gesamtes-leben.html
Conferentie-reader "Leven is geen algoritme" : https://capulcu.blackblogs.org
-------
Noten van de vertaler:
1 - Wikipedia: “Technologische singulariteit is een omstreden transhumanistische toekomstvisie. Ze voorspelt dat rond 2045 kunstmatige intelligentie zichzelf zal verbeteren, en daardoor meer invloed krijgt op de richting waarin de maatschappij zich beweegt dan de mens zelf”.
2 - Sociale fysica is een term uit het arsenaal van sociaal-technocraten als Alex Pentland, niet geschikt voor gebruik in eigen theorievorming
3 - Zie www.gongchao.org |